1. Avrasya Tarımsal Mekanizasyon Zirvesi (16 – 17. Aralık 2011 / İstanbul) kapsamında Apti Yaltırık tarafından yapılan sunum esas alınarak hazırlanmıştır.
Bu sunuş ile tarım makineleri alanında, imalatçı ve çiftçi açısından gelecek senaryoları, hukuki ve teknik değerlendirme yönü ile sunulacaktır. Almanya’nın uzun süre ve masraf ile oluşturmuş olduğu sistemden yararlanmak, masraf ve zaman kaybını önleyici faktör olarak değerlendirilmiştir.
İmalatçı Açısından Gelecekteki Örgütlenme Senaryoları
Almanya’ da tarım makineleri imal edenlerin tüzel kişilik olarak bir çatı altında toplanmaları, 1880 yılların başında ortaya çıkmıştır. İlk üyelerinin; demirciler, nalbantlar, saraçlar olduğu belirtilmektedir. Ülkemizde ise, tarım makineleri imalatçılarını bir çatı altında toplayan TARMAKBİR 1978 yılında oluşturulmuştur. İki kuruluşun bir hukuki varlık olarak ortaya çıkmasında 100 yıla yakın bir zaman farkı bulunmaktadır.
Alman Tarım Makineleri İmalatçıları Birliği (LAV), 1956 yılında İtalya’ da kurulan, Avrupa Tarım makineleri İmalatçıları Birliği (CEMA) üyesidir. Üye sayısı 15 – 18 üye ülke olarak değişmektedir. Amacı;
- dünya pazarına hakim olmak,
- teknik ve ekonomik problemleri çözümlemek,
- müşterek uluslararası ilgiyi teşvik etmek,
- bilgi alışverişi yapmak,
- dostane rekabeti desteklemek
olarak sayılabilir.
CEMA’ya üye ülkelerde, tarım makineleri sektöründe; imalatta 200 bin, ticaret ve hizmette 200 bin olmak üzere 400 bin kişi istihdam edilmektedir.
Alman tarım makineleri imalatçılar birliği ( LAV ); aynı zamanda Alman Makine ve makine sistemleri birliğinin de (Verband Deutscher Maschinen– und Anlagenbau = VDMA) üyesidir.
VDMA; makine imalatçıları ( tarım makineleri dahil), elektro teknik, otomotiv, kimyasal endüstri ve gıda sektörü olmak üzere, 5 ana grup ile 56 alt gruptan meydana gelmiştir. Bu oluşum ile çok önemli ve devasa bir kurum ortaya çıkmıştır.
VDMA’yı oluşturan sektörler hakkında bilgiler, aşağıdaki şekilde özetlenebilir:
- 920 bin çalışan,
- 173 milyar Euro yıllık üretim,
- Üretimin % 72’si ihracat
- Avrupa toplam endüstrisinin % 40’ı,
- 20 bin’den fazla ürün çeşidi,
- Yüksek teknik seviye,
Gerek LAV ve gerekse VDMA içindeki üyeler, farklı ülkelerden olabilmektedir. Bir Japon veya ABD firması, bu kuruluşlara üye olabilmektedir.
Ülkemizde Durum
Ülkemizdeki imalatçılar, TARMAKBİR çatısı altında toplanmıştır. 230 üyesi olup, dernek statüsündedir. Sektörde;3.000’i traktör ve 15.000 tarım makinelerinde olmak üzere 18.000 çalışan bulunmaktadır. 2010 yılı cirosu 3 milyar TL ve ihracat 374 milyon USD seviyesindedir. (Selami İleri)
Değerlendirme
Yukarıda sunulan kıyaslamalı rakamlar, ülkemizde, sektörün büyümesinde birleşmeler için bir hukuki yapı oluşturulmasını gerekli kılmaktadır. Mevzuatımıza göre, bu hukuki yapılanma; dernek, federasyon ve konfederasyon şeklinde olmak zorundadır. Ülkemizde, sadece makine sektöründe 100’ü aşkın dernek bulunmaktadır. Ülkemiz, federasyon ve konfederasyon oluşumu konusunda yeterli tecrübeye sahip bulunmaktadır.
Yasaya göre, bu derneklerden amaç ve çalışma konuları benzer özellik taşıyanlarından 5’i bir araya gelebilirse federasyon ve üç federasyon bir araya gelirse, konfederasyon oluşumu sağlanabilecektir. Bunun, somut faydaları neler olabilir konusunda, Almanya örneği bize fikir verebilir.
- Federasyon veya konfederasyon bürosunda oluşturulacak ortak hukuk bürosu, bağlı tüm dernekler için, ihracat sözleşmeleri yapabilir, hukuki ihtilaflarda üyelerinin haklarını koruyabilir.
- Aynı çatı ile büro hizmetleri üye tüm derneklere sunulacağından, giderler aza indirgenebilir.
- Üye dernekler, çalışan sayısı, ciro vb. güç faktörleri sayesinde sözü dinlenir, güçlü bir baskı grubu yaratabilir.
- Üye dernekler arasında yeni ve ortak çalışma alanları oluşturulabilir.
Federasyon ve Konfederasyon 22.11.2001 Tarih ve 4721 Sayılı Medeni kanun’un, 96 ve 97. maddeleri hükümleri çerçevesinde oluşturulmaktadır.
Bu konuda yeni bir hukuki çatıya gerek yoktur. Mevcut mevzuat yeterlidir. Derneklerin konu ile ilgili gösterecekleri irade gerekli ve yeterlidir. Ayrıca,4.11.2004 Tarih ve 5253 sayılı Dernekler kanunu ile mevzuatımıza PLATFORM kavramı girmiş bulunmaktadır. Yasanın 2.maddesine göre Platform; Derneklerin kendi aralarında veya vakıf, sendika ve benzeri sivil toplum kuruluşları ile ortak bir amacı gerçekleştirmek üzere girişim, hareket ve benzeri adlarla oluşturdukları Tüzel kişiliği bulunmayan GEÇİCİ nitelikteki birlikteliklerdir. TARMAKBİR böyle bir oluşumun içine bazı ülke kuruluşları ile girmiş bulunmaktadır. Ancak, hukuki manada bir başlangıç olup, sınırlı bir hukuki birlikteliktir.
- Çiftçi Örgütlenmesi Konusunda gelecekteki senaryolar
Tarım makineleri ile ilgili çiftçi örgütlenmelerinin sebepleri olarak;
- Tarım işletmelerinin ağırlıklı olarak küçük işletmelerden oluşması,
- Makinenin üretimin en pahalı girdisi olması,
- Yıllık makine ile çalışma sürelerinin düşük olması sayılabilir.
Ülkemiz tarım işletmeleri ortalama5 hektarbüyüklüğündedir. Traktörlerin çoğunluğu yılda 500 saatin altında çalışmaktadır.
Hollanda’daki çalışmalar, traktör yıllık çalışma saatlerinin en az 600 saat olması, bunun ekonomik eşik olarak olduğu, altındaki çalışma sürelerinin, makine maliyet yükünü arttıracağı görüşündedir.
Traktör üzerinde yapılan çalışmalar, faiz ve amortisman yükü sebebiyle sabit masrafların %60–65 seviyesinde olduğu, bunu azaltmanın çaresinin de, yıllık çalışma sürelerinin arttırılması olduğunu göstermektedir.
Bunun için birçok makine kullanım modelleri geliştirilmiş ise de içlerinde en yaygın ve avantajlı olanı, Makinelerin birden çok işletmede kullanımı (Maschinen Ring und Betriebshilfe) modeli olduğu görülmektedir. Bu model, 1958 yılında Almanya’da uygulamaya başlamış ve günümüzde 43 ülkede uygulama alanı bulmuştur. Amaç, traktör ve birlikte çalıştığı ekipmanların yıllık çalışma sürelerini 1.000 saatin üzerine çıkarılarak faiz ve amortisman yükünü hafifletmektir.
Almanya’daki makine birliği çalışması örneği, 10 yılı aşkın süredir, Çorum/Elköy’de sürdürülmektedir, ancak ülke çapında yaygınlaştırılması sağlanamamıştır.
Çorum örneğinde, tek bir traktör ve temel ekipmanları ile sadece 9 üyenin değil, talep üzerine ve makinenin boşta kaldığı zamanlarda, üye olmayanların da tarım hizmetleri, üyelere verilen hizmetin iki katı ücretle yapılabilmektedir. Traktör yıllık çalışma saati 1.500 saatin üzerine çıkınca ikinci bir traktör alınmıştır. Bu çalışman somut faydaları;
- Verim artmıştır
- Girdiler ucuza satın alınmıştır.
- Mekanizasyon masrafları azalmıştır.
Bu çalışma ile ilgili her türlü planlama, çalışma şartları elimizde mevcuttur. Almanya’ da, birliğin organizasyon ve büro giderleri 10 yıllık süreç ve giderek azalan oranlarda devlet tarafından sağlanmış, üyelere ucuz kredi ile makine edinme imkanı sunulmuştur.
Sonuç olarak gerek imalatçı ve gerekse çiftçi örgütlenmelerinin hukuki ve teknik yapılarının değerlendirilmesi, Almanya’nın uzun süre ve yüksek masrafla oluşturduğu yapılaşmanın, ucuz ve kısa sürede uygulamaya konulabileceği ve bunun için imalatçı ve çiftçinin iradesinin gerek ve yeterli olacağıdır.
