Bitki Koruma Ürünleri (Tarım İlaçları) ile Oluşan Su Kirliliği ve Önlenmesi

Dr. Mesut Gölbaşı 

Tarım ve Orman Bakanlığı – Uluslararası Tarımsal Eğitim Merkezi

Tarımsal alanlarda pestisitler suya ya noktasal kaynaklardan veya noktasal olmayan yayılı kaynaklardan girer.

Noktasal ve noktasal olmayan (yayılı kaynak) bulaşıkları nelerdir?

Pestisitlerin tarım işletmelerinde su kaynaklarına noktasal yollardan oluşturduğu bulaşıklar; pestisitin depolama aşamasından başlayıp, uygulama yerine taşınma, püskürtülecek ilacın makineye doldurulmak için hazırlanması, hedefe uygulanması, uygulama sonrası ilaç atıklarının ve ambalajlarının bertarafı, ilaç atımında kullanılan makinelerin temizliği, gibi durumlarda ortaya çıkmaktadır. Değişik ülkelerde yapılan araştırmalarda pestisitlerin noktasal kaynaklardan suya yaptığı bulaşıklarda birincil risk kaynaklarının; işletme içinde ilaçlama makinelerin temizliği, ilaç karıştırma ve doldurma, kalıntı yönetimi ve boş kapların bertarafı sırasında oluştuğu belirlenmiştir.

Bitki koruma ürünlerinin suya oluşturduğu yayılı kaynak bulaşıkları ise; yüzey akışı/toprak erozyonu, drenaj ve ilaç sürüklenmesi vb. ile oluşan bulaşıklardır.

Bitki koruma ürünlerinin su kaynaklarına oluşturduğu bulaşıklar neden önemli?

Avrupa Birliğinin Su Direktifine göre iyi bir yer altı suyunda izin verilen aktif madde konsantrasyonunun değeri litrede 0.1 mikrogramdır. Bu 10 milyon litre suda 1 gram BKÜ’ye karşılık gelir ve içme ve yeraltı sularında sıfıra yakın bir toleransı ifade eder. Yani daha açıkça ifade etmek gerekirse 1 litrelik bir suyun içine 1 gramlık bir tarım ilacı aktif maddesi damladığında bu suyu içilebilir su haline getirebilmek için 10 milyon litre fazladan su ile seyreltmek gerekmektedir. Ülkemizdeki içme suyunun %50’si yeraltı su kaynaklarından (kaynaklar, kuyular vb.) elde edilmektedir.

Bitki koruma ürünlerinin su kaynaklarına bulaşması nasıl önlenebilir?

Önlemek için yapılması gereken en önemli şeylerden biri, öncelikle çiftçilerle temasta bulunan teknik elemanların sonrasında ise tarım işletmelerinde bitki koruma ürünü kullanan yaygın ifadesi ile ilaçlama yapan çiftçilerimizin eğitilmeleri ve bu konu ile ilgili ileri ülkelerde geliştirilmiş uygulamaları kendi uygulama pratikleri haline getirmeleridir.

 

Çiftçilerimizin ilaçlama yaparken kullandıkları bitki koruma ürünleri ile suya bulaşık oluşturmamak için yapmaları gerekenleri nelerdir?

Öncelikle ilaç ambalajlarını bayiden alıp taşırken bunların dökülmelerini önleyecek tedbirleri almaları gerekir. Örneğin naylon poşetler içinde değil, kilitli kutularda taşımaları, bu ambalajların araç içinde dökülmelerini önleyecek her türlü önlemi almaları gerekir. Ambalajları depoladıkları yerde oluşacak dökülmeleri su ve kanalizasyonlara kesinlikle yıkamamaları, talaş, kum vb. maddelerle emdirip, biyolojik aktif bir alana (toprak, çayırlık alan vb.) veya tarlalarına uygun şekilde serpmelidirler.

Tarım ilaçlarını hazırlarken ve makinede karıştırırken yapılması gereken en doğru uygulamalar nelerdir?

Bitki koruma ürünlerini hazırlarken ve makineye yüklenirken bu biyolojik aktif bir alanda yapılmalı veya dökülmeleri tutacak kalın naylon branda vb. şeylerle bu döküntülerin su kaynağına gidişi önlenmelidir. Burada özellikle bitki koruma ürünleri ambalajlarındaki ürün makineye boşaltıldıktan sonra ambalajın 1/3 hacmindeki su ile 3 kez çalkalanıp içindekilerin depoya boşaltılması ve boş ambalajın da en az 10 saniye kadar depoya içindeki son damlalarında sızdırılması çok önemlidir. İlaç ambalajları su kaynaklarına atılmamalı bunları toplayan belediyeler vb. kuruluşlara toplu olarak iletilmelidir. Bitki koruma ürünleri kesinlikle pınar, su kuyusu gibi alanların yakınında hazırlanmamalıdır. Makineye su kaynağından su doldururken makineden su kaynağına ilaç kaçışını önlemek için ya geri tepme ventilli klapeler kullanılmalı veya doldurma hortumu ile makine arasında boşluk olmasına dikkat edilmelidir. Yine, makine doldurma sırasında başıboş bırakılmamalı, su kaynaklarına olabilecek sızmalar açısından da kontrol edilmelidir.

İlaçlama öncesinde yapılması gerekenler nelerdir?

Öncelikle bitki koruma ürünü etiketindeki bilgileri dikkate almak büyük önem taşır. Çok rüzgârlı havalarda atılan ilacın hedef yerine yakındaki su kaynaklarına gideceği ve bulaşık oluşturacağı gözden kaçırılmamalı, rüzgârlı havalarda imkân varsa büyük damlacık çapı veren memeler kullanılmalı, püskürtme basıncı biraz düşürülmelidir. Etraftaki su kaynaklarının yerleri ilaçlama öncesinde belirlenmelidir. Makinenin kalibrasyonunun doğru yapılması ve hava destekli olanlarda hava hızının doğru seçilmesi de önemlidir.

İlaçlama sırasında su kaynaklarına bulaşıkları önlemek açısından yapılması gerekenler nelerdir?

İlaçlama sırasında tarla pülverizatörlerinin bumlarının yaklaşık 50cm yükseklikten daha yüksek olmasının sürüklenme ile ilacın yakındaki su kaynaklarına taşınmasına neden olacağı göz önünde tutulmalı ve bum traktör hidroliğinden bu yükseklik geçilmeyecek şekilde ayarlanmalı. Ağaç ilaçlamalarında püskürtme huzmesinin ağaç taç yüksekliğinin üst kısmını aşmamasına ve hava hızının sürüklemeyle ilaç kaybına neden olmayacak şekilde ayarlanmasına dikkat edilmelidir. En pratik yol, ilaçlanan ağaç sırasının arka kısmına paralel bir hattan makinenin çalışması izlenmek ve püskürtmenin arka tarafta çok aşırı şekilde görülmediğinden emin olmaktır. Ayrıca çalışma sırasında kuyu, dere kenarı gibi su kaynaklarının olduğu yerlerde püskürtmenin kesilmesi de önemlidir.

İlaçlama sonrasında oluşan atıkların su kaynağına bulaşık oluşturmadan bertarafı için neler yapılabilir?

İlaçlama bitiminde pülverizatör veya atömizör içinde teknik sınırlamalar dolayısıyla bir miktar ilaçlı sıvı kalır. Bu ilaçlı sıvı kesinlikle makine işletmeye getirilip su kaynakları veya kanalizasyona boşaltılmamalıdır. En iyi uygulama bu artık hacmi 5 katı suyu makine içine katarak seyreltmek ve ilaçlama yapılan alana (yastık başına vb.) püskürtmektir. Bu işlem su ile 3 kez tekrar edilmeli. Ayrıca pülverizatör veya atömizörün dış temizliğinin tercihen sahada (tarlada veya bağ-bahçede biyolojik aktif alanda) yapılması önerilir. Ancak işletme içinde makinelerin dış yüzeylerinden akacak bitki koruma ürünlerinin toplanabilip (depo veya biyobed) bertaraf edilebileceği bir yer varsa temizlik işi işletmede de yapılabilir.

Konu ile ilgilenenler www.protectlifeproject.com dan bu konuda yapılması gerekenlerle ilgili çalışmaları takip edebilirler.

Bu yazı bitki koruma ürünleri ile su kaynakları kirliliğinin önlenmesi açısından izlenmesi gereken iyi uygulamalarla ilgili kısmi bilgiler içermektedir. Yazar; yazıldığı tarih itibariyle en iyi yönetim uygulamalarını kapsayacak şekilde AB Türk Ulusal Ajansı desteğinde yürütülmekte olan PROTECTLIFE projesi kapsamında yayınlanan bu yazının uygulanmasından doğacak sonuçlardan sorumlu değildir. Değişik durumlar için ilave güvenlik önlemleri alınmalıdır.

Fotoğraflar: Prof. Dr. Ali İhsan Acar, Dr. Mesut Gölbaşı

Bunları da beğenebilirsin
yorum Yap